به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه صبح سه شنبه در نشست «دانشگاه و تمدن نوین اسلامی و نقش استادان» به مناسبت ایام دهه فجر انقلاب اسلامی و چهل و سومین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی برگزار شد، ضمن گرامیداشت دهه فجر انقلاب اسلامی و چهل و سومین سالگرد پیروزی حکیمانه و مردم مدارانه و تسلیت ارتحال آیت الله صافی گلپایگانی اظهار داشت: ارتحال این عالم عالیقدر برای حوزه‌های علمیه و جهان تشییع ضایعه جبران‌ناپذیری است. من از نزدیک با این عالم ربانی ارتباط داشتم به ویژه در یک دوره که مسئولیت مرکز مطالعات و پژوهش‌های حوزه علمیه قم در سال‌های ۸۰ و ۸۱ تا ۸۴ را داشتیم خدمت آیت‌الله صافی می‌رسیدیم، این عالم مخلص باتقوای متواضع اظهار بسیار محبت و تکریم می‌کرد که عده‌ای از فضلای حوزه جمع شدند و به سوالات اعتقادی پاسخ می‌دهند.
وی گفت: با اینکه آیت الله صافی مرجع تقلید و صاحب تالیفات فراوان بود اما به سوال‌ها و پرسش‌های جوانان پاسخ می‌داد و چند جلد کتاب در این زمینه دارند که درس عملی است برای همه ما که غیرت و دغدغه دینی داریم، است.
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تعریف تمدن مجموعه دستاوردهای نرم افزاری و سخت افزاری بشری است، ابراز داشت: من اینجا تمدن را فقط دستاوردهای سخت افزاری نمی‌گیرم یعنی حوزه فرهنگ هم داخل مفهوم تمدن است.
وی بیان کرد: علوم انسانی، علوم مهندسی، علوم پایه و طبیعی و علوم پزشکی و علوم اسلامی که بیشتر در حوزه و برخی علوم انسانی در رشته‌های دانشگاهی هم هست همه اینها تمدن است که دستاوردهای نرم افزاری و سخت‌افزاری بشری است.
حجت الاسلام خسرو پناه تسلط بر آخرین روش‌های ساختمان‌سازی و شهرسازی، توسعه‌شهرسازی و جاده‌سازی و راه آهن، هواپیما، فرودگاه، ماهواره، موشک و سلول‌های بنیادین و پیشرفت‌های حوزه پزشکی از جمله تولید واکسن کرونا همه جز تمدن است هم آن دانشی که واکسن تولید می‌کند و هم واکسنی که تولید شده جز تمدن است.
وی توضیح داد: چرا گفته می‌شود تمدن نوین، برای اینکه ما به هر حال در تاریخ اسلام از تمدن اسلامی برخوردار بوده‌ایم بوعلی‌سیناها، زکریا رازی‌ها، خواجه نصیرالدین طوسی‌ها، خوارزمی‌ها و شیخ بهایی‌ها و صدها متفکر تمدن‌ساز در تاریخ اسلام داشته‌ایم از شاگردان امام صادق علیه السلام و اهل بیت شخصیت‌هایی مثل جابر ابن‌حیان گرفته تا متفکرانی که در دوران صفویه بودند.
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: به هر حال در یک دوره از قرن ششم تا نهم در عرصه عرفان و ادبیات و معماری و هنر رشد و توسعه داشتیم در علوم دیگر افول داشتیم از قرن دهم باز یک رشدی شد تا قرن دوازدهم دوباره یک افولی بود و به تعبیر مقام معظم رهبری گرفتار انحطاط تاریخی شدیم.
وی ادامه داد: انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ پایان انحطاط تاریخی سه قرن معاصر بود، انحطاطی که انقلاب اسلامی مقابلش ایستاد.
حجت الاسلام خسروپناه با بیان اینکه در دوره قاجار بسیار سیر تنزلی داشتیم، افزود: دوره پهلوی هم گرچه نمادهای تمدن مدرن با بعضی توسعه‌ها انجام شد اما یک توسعه مقلدانه‌ای بود که توسعه پایدار هم نبود و توسعه گزینش‌گرانه بود که خودش هم یک نوع انحطاط می‌شد چون اگر پشتوانه توسعه عقلانیت نباشد بدون شک سر از یک انحطاط مدرن در می‌آورد.
انحطاط فقط انحطاط سلبی نیست، علوم غیر نافع تمدن ساز نیست
وی خاطرنشان کرد: انحطاط فقط انحطاط سلبی نیست که ما در علم رشد نکیم یک وقت‌ها علوم فراوانی در جامعه شکل می‌گیرد اما علومی که تاثیر ساز و مؤثر نیستند این علوم هم علم نافع وقتی نباشد تمدن‌ساز نیستند.
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: چون در دوره‌های گذشته از یک سیر تمدنی برخوردار بودیم الان وقتی از تمدن صحبت می‌کنیم دنبال تمدن نوین اسلامی هستیم البته از تمدن نوین اسلامی که صحبت می‌کنیم نمی‌خواهیم همان تمدن گذشته را احیا کنیم برگردانیم یعنی بگوییم کل تمدن مدرن را بگذاریم کنار بخواهیم برگردیم علومی که ابن سینا و سهروردی و خوارزمی و غیره مطرح کردند، البته احیای طراز خواهیم کرد مثلاً ما باید به احیای طب سنتی بپردازیم آثار ابن سینا و دیگر بزرگان در طب را باید احیا کنیم.
وی تاکید کرد: علم ولو تاریخ از آن بگذرد باز کارآمدی خودش را دارد بنابراین همین الان در آلمان مراکز پژوهشی دارند در طب سنتی دارند که ما نیز اینها را باید احیا کنیم اما احیای آن به معنی نفع دستاوردهای تمدن مدرن نیست.
حجت الاسلام خسروپناه با بیان اینکه ما هم از تمدن گذشته خودمان استفاده می‌کنیم هم از تمدن مدرن بهره می‌بریم و این تمدن نوین اسلامی است، افزود: اسلامی یعنی مبتنی بر عقلانیت اسلام است، ما چهار منبع در اسلام داریم عقل، تجربه، وحی و شهود که شهود چون در دسترس هر کسی نیست سه منبع دیگر بیشتر کارایی دارد و ما در ساخت تمدن نوین اسلامی عقل، تجربه و وحی را جمع می‌کنیم به یک عقلانیت اسلامی می‌رسیم.
وی ادامه داد: عقلانیت است چون از عقل و تجربه استفاده می‌کند، اسلامی است چون از وحی استفاده می‌کند یعنی عقل تجربه را کنار نمی‌زند وحی نمی‌آید عقل را کنار بزند.
تمدن نوین اسلامی بخش نامه‌ای نیست فرآیند است توضیح داد: ما اخباری مسلک نیستیم که عقل را قبول نداشته باشیم ما آنکلیست نیستیم که عقل را قبول نداشته باشیم، ما ناسیونالیسم نیستیم که تجربه را ارزش معرفتی برایش قائل نباشیم، ما سابجکتیوزن را مطرح نمی‌کنیم که قائل به عقلانیت خود بنیاد است که وحی را کنار می‌زند.
حجت الاسلام خسروپناه گفت: ما نه وحی بسنده و نه تجربه بسنده‌ایم عقلانیت اسلامی یک مدنیه‌ای و نظام ساختارمند و منطقی از عقل و تجربه و وحی است که در کتاب فلسفه شناخت این را توضیح داده‌ام ما با یک منطقی به عقلانیت اسلامی می‌رسیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه چرا می‌گوئیم تمدن نوین اسلامی گفت: چون تمدن است و از دستاوردهای سخت افزاری و نرم افزاری بشری استفاده می‌کنیم.
تمدن نوین اسلامی بخش نامه‌ای نیست فرآیند است افزود: چرا نوین است چون نمی‌خواهیم به تمدن گذشته‌مان بسنده کنیم از تمدن مدرن هم استفاده می‌کنیم اما اگر در تمدن اسلامی گرفتار خرافه هم بودیم کنارش می‌زنیم و در تمدن مدرن اگر فحشاء و فساد وجود دارد آن را کنار می‌زنیم اما علم مثبت و علم نافع را می‌گیریم، چون هر تمدنی یک آثار مثبت و منفی دارد ما با همان عقلانیت اسلامی آثار مثبت را می‌گیریم.
معاونت هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه آیا ما الان از تمدن نوین اسلامی برخورداریم، بیان کرد: نه تمدن نوین اسلامی باید ساخته شود و فرآیندی و زمان بر است. تمدن مدرن زمینه‌های آن از رنسانس شروع شد که شروع رنسانس اواخر قرن پانزدهم بود می‌بینیم قرن هفدهم علم و فلسفه شکل می‌گیرد و علوم انسانی هم در قرن نوزدهم شکل گرفت.
وی گفت: اصلاً تمدن‌ها فرایندی هستند و البته مدیریت‌پذیر است اما به هر حال با بخشنامه هم تمدن شکل‌نمی‌گیرد زحمت و تلاش و همت و کار تشکیلاتی و فعالیت شبکه‌ای می‌خواهد اینها لازم است تا بتوانیم به تمدن نوینی برسیم و اسلامی و مبتنی بر عقلانیت اسلامی هم باشد و همانطور که در بیانات مقام معظم رهبری است ما تا زمانی که دولت اسلامی و جامعه اسلامی نداشته باشیم تمدن اسلامی هم شکل نمی‌گیرد.
حجت الاسلام خسروپناه تاکید کرد: دولت اسلامی هم که رهبری ذکر می‌کنند یعنی حکمرانی اسلامی، حکمرانی اسلامی باید شکل بگیرد تا بتوانیم به تمدن نوین اسلامی دست یابیم، که تمدن نوین اسلامی دستاوردهای نرم افزاری و سخت افزاری نوینی که هم از تمدن گذشته اسلامی و هم از تمدن نوین استفاده می‌کند ولی با عقلانیت اسلامی و یک امر کاملاً فرآیندی است.
وی عنوان کرد: تمدن نوین اسلامی مولفه‌هایی دارد چون تمدن یک عرصه نیست تمدن ساحت معرفتی دارد و شامل حکمت و علم و معرفت است، ساحت معیشتی هم دارد و حتماً یکی از ارکان معیشت است مخصوصاً در تمدن نوین اسلامی که ما آخرت‌گرای دنیا ستیز نیستیم، نه ما سکولاریسم را قبول داریم که دنیاگرای آخرت گریز و آخرت ستیز است، نه آخرت گرای دنیا ستیز هستیم.
وی تاکید کرد: اسلام دنیا ستیز نیست اسلام دنیای برای آخرت را قائل است ولی آخرت گرای دنیای ستیز هم نیستیم، لذا معرفت و حکمت و معیشت و امنیت و سلامت و صنعت از عرصه‌های تمدن است، همانطور که معرفت و حکمت یکی از ارکان‌های تمدن است صنعت هم از ارکان تمدن است.
رکن رکین عرصه‌های تمدن علم و معرفت و شناخت است
حجت الاسلام خسروپناه گفت: اما رکن رکین عرصه‌های تمدن علم و معرفت و شناخت است البته هر معرفتی و هر علمی و دانشی باید مبتنی بر حکمت و فلسفه باشد کما اینکه علم مدرن غرب هم مثل فیزیک و شیمی و زیست‌شناسی و علوم انسانی مدرن مبتنی بر فلسفه‌های مدرن است، لذا در علوم انسانی هیچ نظریه‌ای در علوم انسانی و اجتماعی نداده است که مبتنی بر مبانی فلسفه‌ای نباشد.
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد: در کتاب نظریه‌پردازی در علوم انسانی حکمی مفصل توضیح دادم که چگونه نظریه پردازی ممکن است و اینکه امکان ندارد نظریه علوم انسانی و علوم اجتماعی بدون مبانی فلسفی باشد و ضعف ما در جامعه ایران و جامعه دانشگاهی علوم انسانی که چرا نظریه‌پردازی علوم انسانی کم داریم یعنی از سال ۸۱ تا الان که کرسی‌های نظریه‌پردازی شکل گرفته کلاً ۶۰ نظریه علوم انسانی ثبت شده برای اینکه اساتید علوم انسانی و اجتماعی ما با فلسفه پیوند ندارند و اساتید فلسفه ما هم با علوم انسانی و اجتماعی پیوند ندارند.
وی ادامه داد: در غرب شما می‌بینید هابرماس یک فیلسوف و جامعه شناس است فروید یک فیلسوف و روانشناس است اصلاً فلسفه پیوند دارد به علوم انسانی نه اینکه فلسفه جدا باشد برای خودش کار کند روانشناسی هم خودش کار کند بنابراین قطعاً رکن رکین تمدن هر تمدنی علم و دانش و معرفتی و فلسفه است.
حجت الاسلام خسروپناه با طرح این سوال که نقش استادان دانشگاه در تمدن نوین اسلامی چیست، افزود: نیازی به تبیین ندارد وقتی می‌گوئیم تمدن عرصه‌های مختلف دارد و مهمترین عرصه آن علم که حاکم برعرصه‌های دیگر تمدن است یعنی علم و معرفت و دانش که مبتنی بر حکمت باشد تأثیر گذار بر معیشت و سلامت و امنیت و صنعت و عرصه‌های دیگر است که متولی علم و دانش دانشگاه و حوزه است و استادان هستند لذا تا زمانی که استادان دانشگاه به عرصه نظریه‌پردازی نپردازند ما قطعاً رکن رکین تمدن اسلامی‌مان لنگ است آن هم علم و معرفت نه بر حکمت اسلامی یعنی وقتی داریم درحوزه روانشناسی و جامعه شناسی و عرصه‌های دیگر کار می‌کنیم حتماً مبتنی بر حکمت و مبانی اسلامی باشد.
وی تاکید کرد: حتی یک فیزیک‌دان، شیمی‌دان و زیست شناس که تحقیقاتی در حوزه‌های کوانتم، مکانیک یا لیزر یا شیمی آلی یا زیست‌شناسی در زیست‌شناسی ژنتیکی و علم ژنتیک انجام می‌دهد با رویکرد حکمی انجام بدهد یعنی همه این عالم را آیت الله بداند در واقع آیه‌شناسی بکند چون تمام عناصر این عالم آیه شناسی است، مثال آن یک ذره فوتون است این یک ذره هوشمند است.
حجت الاسلام خسروپنا گفت: کل هستی عالم حتی عالم طبیعت هوشمند است خداوند در قرآن می‌فرمایند ما موجود بی شعور در این عالم نداریم یعنی همه موجودات این عالم شعورمند است این یعنی فیزیک حکمی وقتی می‌گوئیم فیزیک اسلامی معنایش این نیست که مثلاً در قرآن و روایت توضیح داده که فلان عنصر با عنصر دیگر آیا میل ترکیبی دارد یا نه این باید در آزمایشگاه جواب را به دست آورد از قرآن باید یاد بگیریم که عنصر شیمیایی همه هوشمندند آیت الهی هستند از آیه به ذی الایه برسید اصلاً تفکر در اسلام یعنی از آیه به ذی الایه رسیدن است حکمت این است.
موضوع دین انسان است
وی بیان داشت: در علوم انسانی در آیات زیادی داریم که به توصیف انسان پرداخته در شناخت انسان آیه کمک می‌کند ممکن است در شناخت روابط میل ترکیبی یا عدم میل ترکیبی عناصر شیمیایی آیه پیدا نکنید لازم هم نیست اما در مورد اینکه انسان کامل و سالم و مؤمن و کافر و خدمتگذار به جامعه و انسان دارای حسن خلق نیست متون دینی به ما کمک می‌کند به هر حال موضوع دین انسان است.
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: پس نقش استادان دانشگاه و البته استادان حوزه در تمدن‌سازی نوین اسلامی نظریه‌پردازی است آن هم تولید نظریه‌های کارآمد که علم نافع باشد همانطور که علی علیه السلام فرمود باید دنبال علم نافع و کارآمد برویم نه اینکه کسی سی چهل سال در دانشگاه خدمت کند اما تولید اندیشه و نظریه‌پردازی نداشته باشد.
وی تصریح کرد: اگر در غرب این نقدها نبود علوم انسانی و طبیعی و مهندسی اصلاً رشد نمی‌کرد، اینکه چرا نظریه‌ها منصوب به شخص‌اند چون متفاوت و مبانی متفاوتی دارند نقد کرده‌اند و نظریه‌های جدید ارائه شده است.
حجت الاسلام خسروپناه عنوان کرد: پشت سر هم سایش اندیشه شکل می‌گیرد این است که تمدن مدرن هم می‌ماند هم اثر گذار بر شرق، برای همین دیگر امروزه نمی‌شود گفت تمدن غربی چون تمدن شرق هم شده تمدن مدرن، ژاپن، چین و اندونزی و مالزی هم تمدن مدرن هستند ایران هم متأثر از تمدن مدرن است.
وی با تاکید براین که باید حرف نو داشته باشید، اظهار داشت: اما اگر در کشورهای دیگر گسترش پیدا نکند این تمدن نیست، یکی از ویژگی‌های تمدن این است که در کشورها و مناطق دیگر باید گسترش پیدا کند اگر گسترش پیدا کرد تمدن است یعنی توانستید بر عقلانیت دنیا تأثیر بگذارید.
تأثیر مهم انقلاب اسلامی ایران بر عقلانیت دنیا
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد: انقلاب اسلامی ایران بر عقلانیت دنیا تأثیر مهمی گذاشت سکولاریسم و سکولاریزماسیون جزو بدیهیات دوران ما بود انقلاب اسلامی این بدیهی را زد کنار؛ بعد از انقلاب اسلامی بحث علم دینی، هنر و معماری دینی حتی در ادیان دیگر اصلاً یک پارادایم جدیدی در علم شکل گرفت این تمدن سازی است اگر توانستیم در علوم مختلف نظریه‌پردازی کنیم حرف نو بزنیم تأثیرگذار بر جهان و کشورهای دیگر باشیم این تمدن‌سازی و نقش استاد در علم نافع و کاربردی است.
وی افزود: ما چقدر دانشگاه کشاورزی در کشور داریم دانشگاه مستقل مثل دانشگاه رامین در اهواز یک دانشگاه جامع که چندتا داریم، دانشکده کشاورزی هم به وفور داریم هر دانشگاهی یک دانشکده کشاورزی داریم.
حجت الاسلام خسروپناه افزود: وزارت جهاد کشاورزی مراکز پژوهشی و هیأت علمی دارد عین دانشگاه که کار پژوهشی در حوزه کشاورزی انجام می‌دهند خیلی از آنها هم سالی یک مقاله آی اس آی منتشر می‌کنند، تعداد اعضای هیأت علمی زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی ۲۱۰۰ نفرند، یعنی مجموعه اعضای هیأت علمی کشاورزی شاید چند نفر بشوند اما کشاورزی ما چگونه است.
وی عنوان کرد: حوزه کشاورزی چه سیاست‌گذاری چه تسهیل‌گری و چه خدمات کشاورزی یک زنجیره است که چند چالش را اشاره می‌کنم، و اینکه دانش چقدر توانسته این چالش‌ها را حل کند، ۸۰ درصد آب‌های زیر زمینی استفاده شده، ۱۳۰ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت داشتیم، سالانه ۵ میلیارد اضافه برداشت داریم از آب‌های زیر زمینی، حاکمیت آب هم دست وزارت نیرو است معمولاً در کشورهای پیشرفته این را به کشاورزی می‌دهند، این فاجعه است سالانه ۵ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت آب داریم که اینها اطلاعات علمی دقیق است، خاک‌های حاصل‌خیر ما کم و گرفتار فرسایش است بیشتر کشور کوهستانی و کویری است، ۸۰ درصد خاک‌های ما مرغوب نیست تازه تغییر کاربری هم پیدا می‌کنند.
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: در باب سرمایه‌گذاری چهل سال است از هر ۱۰۰ تومان ۴ تومان سهم کشاورزی است در حالی که ۱۳ درصد نیاز کشور است، نیروی فعال در این بخش متوسط سن ۵۲ سال دارند که ۷۰ درصد بی‌سواد یا سواد کم دارند دانش‌پذیری پایین است، کود و سم گران بی‌کیفیت وارد می‌شود و کشاورز هم استفاده می‌کند، اما سوال این است دانش با زمین رابطه‌اش کجاست فرضا که ۵ هزار هیأت علمی داشته باشیم رابطه مقالات با زمین چیست همچنین بحث جدی در رابطه جمعیت داریم که کم باشد یا زیاد؛ با تحقیق علمی این وضعیت حمایت و سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری که در حوزه کشاورزی داریم ۵۰ میلیون را جواب می‌دهد اما اگر بالا برود تا ۲۰۰ میلیون نفر.
جای خالی حکمرانی امنیت غذایی در کشور
وی با اشاره به اینکه ضایعات کشاورزی در حمل و نقل و اتحادیه‌ها هم چالشی دیگر است، تصریح کرد: ما حکمرانی امنیت غذایی نداریم جالب است بدانید ما نزدیک صدو چند شورای عالی در کشور داریم شورای عالی آب و شورای عالی سلامت داریم اما شورای عالی امنیت غذایی نداریم، شیرازه و فرماندهی امنیت غذایی نداریم مدیریت آب وزارت نیرو، بازار وزارت صمت، سلامت غذایی وزارت بهداشت، حقوق مصرف کننده سازمان دیگر، تولید کشاورزی مال وزارت کشاورزی است، اصلاً دانش امنیت غذایی نداریم و در حوزه کشاورزی مجموعه چالش‌ها را هم دسته‌بندی نکردیم.
معاون هنر و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: شناخت مشکلات کشور کار علمی است اما دانشگاه‌ها و پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها ناظر به نیازهای کشور نیست دانشگاه ما هنوز ساختارش براساس ۱۳۱۳ الگوگیری از آمریکا بوده که آمریکا الان دانشکده موضوعی دارد ما نداریم.
نقش استادان دانشگاه تولید علم و نظریه پردازی است
خسروپناه با اشاره به مشکل در ساختار دانشگاه همچنین آئین‌نامه ارتقا بر این که ارتقا استادان دانشگاه باید براساس نظریه‌پردازی باشد، گفت: تمدن نوین اسلامی بخش نامه‌ای نیست فرآیند است، عناصر و ساحت‌هایی دارد و نقش استادان در مهمترین ساحت تولید علم و نظریه و نظریه پردازی است،
وی خاطرنشان کرد: باید بدانیم یک بخشی علوم انسانی بومی است در غرب هم همین است اما مثلاً در کشور ما کسی می‌خواهد مسئله خودکشی را بررسی کند می‌رود سراغ نظریه دورکیم که این در غرب هم پذیرفته نیست هنوز نظریه ما فرویدی است در حالی که امروز روانشناسی شناختی در دنیا مطرح است. اگر تمدن نوین اسلامی را باور داریم راه آن از معبر علم و دانش است و علم دانش هم از نظریه پردازی و حاصل آن علم نافع است.
نظر شما